هورا تور
باغ فین کاشان، نام یک باغ ایرانی است. که حمام فین نیز در آن قرار دارد. مکان نامبرده جایی است که ناصرالدین‌شاه، در سال ۱۸۵۲. میلادی صدراعظم خود امیرکبیر را در آن به قتل رساند. سابقه و قدمت باغ فین و بناهای آن به دوره صفویه بازمی‌گردد. وسعت باغ بالغ بر ۲۳ هزار مترمربع و شامل یک حیاط مرکزی است. که به وسیله دیوار، بارو و برج های استوانه. شکل محصور شده‌است. در مقایسه با بسیاری از باغهای ایرانی مشابه، باغ فین کاشان.با آب قابل توجهی مشروب می‌شود.باغ فین کاشان و مجموعه بناهای آن. در کاشان، واقع شده.
این اثر در تاریخ ۱۵ آذر ۱۳۱۴ با شماره ثبت.۲۳۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. در این پست به معرفی باغ فین کاشان می پردازیم. اطلاعاتی در مورد معماری، موقعیت، آدرس و … ارائه شده است. این باغ یکی از اماکن تاریخی کاشان به شمار می رود.
باغ فین کاشان
موقعيت باغ فين كاشان
شهر كاشان در حاشيه كوير، در فاصله ۲۲۰ كيلومتري جنوب شهر تهران.و ۸۶ كيلومتري جنوب شهر قم واقع است. مختصات جغرافيايي آن ۵۱ درجه و ۲۷ دقيقه طول شرقي. و ۳۳ درجه و ۵۹ دقيقه عرض شمالي است. و ارتفاع آن از سطح درياي آزاد بين ۹۴۰ تا ۱۱۳۰ متر مي‌باشد.ناحيه فين يكي از تفرجگاههاي اطراف كاشان است. و مي‌توان نسبت ناحيه فين به كاشان را مانند منطقه تجريش به تهران دانست.
ناحيه‌اي كه باغ فين در آن قرار گرفته‌است، به نام فين كوچك معروف بوده.و موقعيت آن در جنوب غربي شهر كاشان مي‌باشد. باغ فين کاشان در منتهی اليه جنوب شرقي جاده فين (خيابان اميركبير). در شهر كاشان و در مجاورت مظهر چشمه تاريخي سليمان قرار گرفته‌است. در گذشته در ناحيه فين منظومه‌اي از باغ‌ها وجود داشته.كه باغ تاریخی فين با اهميت‌ترين و در حقيقت نگين آن منظومه بوده‌است.
معرفي و شكل گيري باغ فین کاشان (باغشاه فين)
باغشاه فين مجموعه‌اي شكل يافته در ادوار تاريخي است.چه آنگاه كه شكل‌گيري‌اش را به دوران آل بويه نسبت مي دهند. و توسعه‌اش را مرهون عهد ايلخانان مي دانند.و چه آنگاه كه گفته‌هايي مبني بر احتمال وجودش پيش از اسلام. را به ميان مي‌آورند، هرچند كه اين گفته ها چندان روشن و دقيق نيز نباشند.
هم می توان در پناه برج و باروي بسترش امن و اماني يافت و هم بواسطه حجم و شكل و ارتفاعش.كه از درون و برون باغ به رخ كشيدني است.جلال و شكوهي شاهانه را گوشزد كرد. آنچه ازدوره شكل‌گيري مجدد باغ مقارن با حكومت شاه عباس اول.(۱۰۳۹-۹۹۶ هجري قمري) بجاي مانده اتفاقاً اصل و اساس باغ است. درنقطه‌اي در ميانه باغ نيز كوشك يا بناي مياني قرار گرفته است. ساختار هندسي و شكل فضايي باغ و مقايسه همه. اينها با استخوان بندي باغ ايران گوشزد مي‌كند.كه كوشك مياني كه شتر گلوي صفوي.نيز ناميده ميشود، نقطه‌اي با اهميت است.
از فضاهايي كه به حتم در دوران صفويه و در زمان سلطنت شاه عباس اول.بنا گرديده مي‌توان از كوشك مياني باغ نام برد.كه در امتداد محور اصلي باغ و در مقابل سردرخانه كه خود بعدها.گسترش يافته قرار گرفته است. بناي سردر نيز هر چند كه در طول دوران حيات. باغ و بخصوص در دوران قاجار و در زمان سلطنت فتحعلي شاه و ناصرالدين شاه تغييراتي.را شاهد بوده و توسعه يافته و تكميل شده. اما به زمان شكل‌گيري اوليه باغشاه در مكان جديد مدنظر قرار گرفته. و بنا گرديده است. بناي ديگری که بجای مانده از دوران صفويه می باشد. حمام كوچك باغ است.لذا آنچه شالوده باغ مقارن دوران صفوي است باغي محصور در ميان برج و باروها است.كه بر مدخلش سردرخانه و در ميانه اش كوشك و در جواره‌اش حمامي قرار گرفته.
باغ فین کاشان نمونه ای از باغ کاملا ایرانی
باغ فین کاشان نمونه ی ستودنی از باغ ایرانی است. تمام مشخصات و جنبه های مختلف باغهای ایرانی در آن جمع است. قرینه سازی محور باغ، خیابانها و نهرهای متعدد.با کف پوشهای آبی رنگ و فواره های تعبیه شده که صدای آب.را در فضای باغ و ایوان ها می پراکند.
باغ فین کاشان
باغ فین کاشان قبل از اسلام
بنای اولیه باغ فین کاشان به قبل از اسلام بر می گردد. و با تمدن ۷۰۰۰هزار ساله شهر قدیمی سیلک پیوندی دیرینه دارد.و از آب چشمه ی سلیمانیه مشروب می شود.که منسوب به حضرت سلیمان نبی(ع) است. این باغ نمونه ای از کاخ های عهد صفوی است.و در دوره ی زندیه و قاجاریه الحاقاتی به آن افزوده شد.طراحی نهرها و نحوه گردش آب در خیابان ها ی باغ و فواره های فیروزه ای رنگ. منصوب به غیاث الدین جمشید کاشانی ریاضیدان قرن نهم هجری است.
یعقوب لیث صفاری در سال۲۶۵ هجری قمری در اینجا اردو زده است.و شاه اسماعیل صفوی به سال ۹۰۹ هجری.در این باغ مراسم تاج گذاری خود را جشن گرفت. رضا عباسی نقاش مشهور عهد صفوی.هنر خوشنویسی خود را نخستین بار بر در و دیوار این باغ آزمود. در حمله افغان ها این باغ آسیب فراوان دید و ناصر الدین شاه آن را مرمت کرد.
میرزا تقی خان امیر کبیر و باغ فین کاشان
میرزا تقی خان امیر کبیر در بازگشت از سفر اصفهان چند روزی در این باغ اقامت کرد. شاید امیر هرگز تصور نمی کرد.که زندگانیش در همین جا درست در ضلع چپ محوطه باغ. در حمام عهد صفوی با رگهای بریده به پایان خواهد رسید. هنوز هم مردم ایران این باغ را به آن حادثه ی ناگوار بیشتر پیوند می دهند.تا به این همه زیبایی و شوکت ماندگار.
باغ فین کاشان
تاریخچه باغ فين كاشان
در اواخر هزاره ششم.در سرزمين حاصل خيز رسوبي در جوار كوهستان و حاشيه كوير مركزي. اولين استقرارها در ناحيه سيلك شناسايي شده است. يكي از مهمترين عوامل اين امر كه موجب استقرار طولاني در اين ناحيه گرديده.را مي توان وجود چشمه فين در ۲ كيلومتري اين ناحيه ذكر كرد. در واقع مهمترين عامل شكل گيري تمدن ها از قديمي ترين دورانها در اين ناحيه، وجود آب سرشار و دائمي در سرچشمه فين است، كه باعث جذب انسان به اين منطقه شده. و در شكل گيري و پيشرفت تمدن در اين ناحيه نقش اساسي ايفا نموده است.
از دوران هخامنشي ازاين ناحيه مطلب خاصي نمي دانيم،تنها در روستاي مرق.مجموعه اي از سكه هاي داريوش سوم.به همراه تعدادي سكه هاي سلوكي يافت شده است. وجود آتشكده نياسر بجاي مانده از زمان ساسانيان در حومه كاشان. نشان از آباداني و معمور بودن ناحيه در آن دوران دارد،به حدي كه طبق گزارشهاي اعثم كوفي در جنگ نهاوند،دلاوري از ناحيه كاشان (آذرگرد) با بيش از بيست هزار سوار در اين نبرد.شركت داشته كه روياروي لشكر اعراب ايستاده اند. دست آخر اينكه حمدا… مستوفي در نزهت القلوب بناي شهر كاشان را. در دوره اسلامي به زبيده خاتون همسر هارون الرشيد نسبت داده است.
ناحيه فين
فين قصبه اي است در بخش مركزي شهرستان كاشان.كه داراي دو قسمت جداگانه فين بزرگ و فين كوچك است،و بعضي آن را فينين نامند. فين در شش هزار گزي باختر كاشان قرار گرفته است.و به واسطه كثرت اشجار و آب و هواي خوب. يكي از تفرجگاههاي اطراف كاشان است.
باغ فین کاشان
نوشته های قدیمی در مورد باغ فین کاشان
طبق نوشته دونالد ويلبر در كتاب باغهاي ايراني و كوشكهاي آن:.(( وقتي مسافر به شهر تاريخي كاشان نزديك مي گردد.مي تواند در سمت راست جاده. باغ فين را با سروهاي زيبايش مشاهده كند.با بازديد از اين نقطه مي توان گفت كه مهمترين نقطه اين شهر را ديده است.)).قديمي ترين منبعي كه در مورد تاريخ فين و آبهاي آن اشاراتي دارد.كتاب تاريخ قم (تأليف سال ۳۷۸ هجري قمري). است كه البته مانند بسياري از مناطق ديگر.پايه گذاري آن را با شخصيت هاي اساطيري آميخته چنين مينويسد:. (( فين آن را بشتاسب بنا كرد و در آن وقت.كه با ارجاسف ملك ترك كارزار كرد.و كاريزهاي آن ديه را با اشارت ملك جم بيرون آورده و بسيار آبند.))
مفضل بن سعد مافروخي در كتاب محاسن اصفهان چنين آورده است. كه: « و به ديه ابروز كاشان كاريزي هست اسفذاب نام.مشرب اهل آن ديه و صحراها و ديه هايي چند كه در آن حوالي واقع است. و به ديه پين غايض ميشود». از اين نوشته چنين استناد ميشود كه نام قديمي فين «پين» بوده است. و بعدها بر اثر استعمال لغت به فين تبديل شده است.و نيز اينكه يكي از منابع تأمين آب فين سفيدآب است. در ادامه كتاب از حضور عمرو بن ليث صفاري.در كنار اين رودخانه، و شگفتي او.از اين آب و جستجوي او براي يافتن سرچشمه آن.كه بي نتيجه مانده است، صحبت به ميان آمده است.
فین و محله های آن
فين كوچك كه باغ فين نيز در آن واقع است. داراي ۱۷ محله مي باشد. اين محلات عبارتند از: محله سرپايين، محله پشت باغ. محله مصلي، محله ملتي، محله رودخانه، محله باغ كهنه. محله سازمان آب، محله ملاقطب، محله انار، محله توتستان. محله زيارت، محله شاهزاده ابراهيم، محله گذر. محله پنج روزه، محله حيدري، محله تنبيلي. زبان مردم فين فارسي است. ولي زبان محلي كه ريشه هاي فرس قديم دارد. در اين قسمت رايج است. مذهب مردم فين شيعه اثني عشري است.
چشمه سليمانيه
در جنوب باغ فين چشمه آبي موسوم به چشمه سليمانيه. با قريب به دوازده سنگ آب وجود دارد. آب آن فوق العاده صاف است. ولي به واسطه داشتن بعضي املاح براي آشاميدن مناسب نيست. آب چشمه فين به واسطه كيفيت هاي خاص خود.مانند صافي و پاكي و روشنايي.كم نظير و همچنين كيفيت ثابت و تغيير.ناپذيرش همواره مشهور و ضرب المثل بوده است. و طبق نوشته فلاندن.«مردم براي اين آب عقايد موهوم دارند.و مي گويند خاصيت طبي دارد». اين چشمه از بن صخره هايي به نام كوه دندانه. و شكاف تخته سنگهاي معدن گچ و آهك.واقع در شش كيلومتري غرب كاشان از زمين مي جوشد.
در وجه تسميه اين چشمه دو روايت نقل مي شود:
الف: كاشان يكي از مراكز يهودي نشين ايران بوده. كه طبق آمارگيري كه در دوران شاه عباس دوم انجام شده است. بيش از ۱۰۰۰ خانوار يهودي در اين شهر سكونت داشته اند. و در آن دوران با حضور چند تن از علماي يهود. در اين شهر لقب اورشليم دوم به آن اطلاق شده است. يهوديان ساكن در اين شهر براي اين آب قداست خاصي قائل بوده اند. زيرا معتقد بودند كه اين چشمه از معجزات سليمان نبي(ع) است.از همين روي آن را به نام چشمه سليمانيه ناميده اند.
ب: برخي نيز اعتقاد دارند.در دوران شاه سليمان صفوي.در اطراف اين چشمه صفه يا بنايي ساخته شده است. به اين سبب آن را به نام سليمان صفوي چشمه سليمانيه خوانند.
يك نظر حيدرصفدر به سليمان شاه كرد. آب سرچشمه فين را ز عصا پيدا كرد.
كه البته هر دو. روايت هايي شفاهي هستند. كه براي آن سند مكتوبي موجود نيست. اما در فرهنگ عامه مورد قبول واقع گرديده اند.
کوشک صفوی فین کاشان
مقتل امیرکبیر در حمام فین کاشان
برخی منابع تاریخی قدمت این باغ را به دوران سلطنت آل‌بویه می‌رسانند. به استناد این منابع.زلزله مهیب سال ۱۵۷۳ میلادی باعث تخریب کلی باغ شد. بقایای باغی در چند صد متری باغ فین(باغ نو).موجود است که به باغ کهنه معروف است. باغ کهنه در دوره ایلخانان مغول بیشترین گسترش را یافته بوده‌است. به هرحال ساختمان باغ فین فعلی به دوران شاه‌عباس اول نسبت داده شده.و میراث فرهنگی ایران طراح باغ را غیاث‌الدین جمشید کاشانی می‌داند. با این وجود منابع دانشگاهی طراح باغ را شیخ بهایی معرفی می‌کنند.
کار ساخت و توسعه عمرانی باغ در دوره شاه صفی و شاه‌عباس دوم نیز ادامه یافت. و به اوج رسید. بناهای سردر ورودی، کوشک صفوی و یکی از حمام‌ها. محصول این دوره بوده‌اند.
باغ فین کاشان در دوران مختلف
در دوره سلطنت فتحعلی‌شاه قاجار.بخش‌هایی زیادی به ابنیه باغ افزوده شد.تقریبا مابقی ابنیه موجود در باغ، همگی محصول این دوران است. ولی با مرگ فتحعلی‌شاه، کار رسیدگی به باغ و درختان آن رها شد.و حتی بخش‌هایی از باغ از میان رفت. با ثبت ملی این اثر در هفتاد سال پیش، رسیدگی و توجه به آن اهمیت بیشتری یافت. در دوره پهلوی، بنای موزه ملی کاشان بر خرابه‌های خلوت نظام‌الدوله.و همچنین بنایی در حدفاصل کتابخانه و حمام ها ساخته شد. و سایر ابنیه نیز مورد مرمت قرار گرفت.
سوء مدیریت و بی‌توجهی در چند سال اخیر.موجب خسارات جبران ناپذیری به باغ شده‌است. با آغاز مشروطيت به جهت وضع دفاعی بنای باغ. اين مکان پناهگاه اشرار و ياغيان گشت. و در مدت ۱۴ سال ياغيان مصالح و اشيای گرانبهای آن را به يغما برده.و به تخريب باغ پرداختند.
از وقايع مهم تاريخی اين باغ می توان. به جشن تاج گذاری رسمی شاه اسماعيل صفوی و نيز قتل ميرزاتقی خان اشاره کرد.
باغ كهنه
وجود باغ فين به دوران آل بويه منسوب است.كه از اين دوران شواهدي در دست نيست.و اثبات اين مطلب نياز به تحقيقات و كاوشهاي باستا نشناسي دارد. بعد از اين دوران نيز وجود باغ فين را به دوران ايلخاني منسوب كرده اند. ياقوت حموي (قرن هشتم).نيز از گشت و گذار مردم كاشان در اطراف باغات فين ياد كرده است.
در دوران آغازين حكومت شاه اسماعيل صفوي (۹۰۹ هجري قمري).مردم كاشان كه از رسمي شدن مذهب شيعه به شوق آمده بودند.مشتاقانه در انتظار ديدار شاه محبوب خود به آذين بندي كوچه و خيابان شهر پرداختند.شاه اسماعيل به كاشان آمد، در باغ فين جلوس كرد.و در سرچشمه فين بار عام داد. همه اقشار مردم در اين جشن و سرور شركت كردند.و پس از مراسم تشريفات به طعام دعوت شدند.شاه از آن همه احساسات و پذيرايي هاي بسيار شادمان شد.و در پايان دستور برپايي جشن خلعت داد. (شاه اسماعيل دو بار باغ فين آمد و در آنجا جشن و سرور برپا كرده است).كاشان در دوران صفوي اهميت فراواني مي يابد.
توجه پادشاهان صفوي به مذهب شيعه. اهميت پادشاهان صفوي براي صنايع دستي و هنر. اهميت يافتن اصفهان و پايتخت شدن آن. قرار گرفتن كاشان بر سر راه تجاري بندرعباس از دلایل این موضوع می باشد.
افزوده هاي دوران فتحعلي شاه به باغ فين
۱ ) نقاشي هايي كه در شترگلوي صفوي به بنا افزوده شده است. كه عبارت بودند از تصوير دربار رسمي فتحعلي شاه.
تمثال شهنشاه فلك و جاه است اين *** يا پيكر مهر و طلعت ماه است اين
هركس كه به او نظر كند ميگويد *** سلطان جهان فتحعليشاه است اين
۲ ) تصوير ديگري در همين بنا در حال شكار.
۳ ) ساخت حمام بزرگ و يا حمام سلطنتي.
۴ ) ساخت شتر گلوي قاجار (فتحعليشاهي) در سمت جنوب غربي باغ.
۵ ) ايجاد خلوت نظام الدوله (حرمسرا).توسط دامادش علي محمد خان نظام الدوله.
فتحعلي شاه در سالهاي ۱۲۲۴،۱۲۲۵،۱۲۲۶ و ۱۲۳۴ هجري قمري در باغ فين.اقامت كرد. آخرين ديدارش از باغ در سال ۱۲۴۹ هجري قمري.هنگام عزيمت به سوي اصفهان انجام گرفت.
باغشاه فين از تبار باغ قلعه‌هاي ايراني است.كه به دلايل خاص خود بدين گونه و در چنين نظمي شكل گرفته‌اند.اما بدون شك انتخاب اين نوع الگوي محصور در پناه ديواري بلند. بي ارتباط با استفاده شاهانه از آن نيست. تا هم در پناه برج و باروي بسترش امن و اماني يافت.و هم بواسطه حجم و شكل و ارتفاعش كه از درون و برون باغ به رخ كشيدني است.جلال و شكوهي شاهانه را گوشزد كرد.
از فضاهايي كه به حتم.در دوران صفويه و به گاه سلطنت شاه عباس اول بنا گرديده.مي‌توان از كوشك مياني باغ نام برد.كه در امتداد محور اصلي باغ و در مقابل سردخانه كه خود بعدها گسترش يافته قرار گرفته است. بناي سردر نيز هر چند كه در طول دوران حيات باغ و بخصوص در دوران قاجار.و به گاه سلطنت فتحعلي شاه و ناصرالدين شاه تغييراتي را شاهد بوده.و توسعه يافته و تكميل شده.اما به زمان شكل‌گيري اوليه باغشاه در مكان جديد مدنظر قرار گرفته و بنا گرديده است.
مرمت باغ فین کاشان
نگارگری دیواری
در سال ۱۹۳۵ و همزمان با ثبت ملی این اثر.ابتدا استخر مرکزی باغ مورد مرمت قرار گرفت. در سال ۱۳۳۶ بنای موسوم به خلوت نظام‌الدوله.که به طور کامل تخریب شده بود.مجددا بنا شد.و به موزه ملی اختصاص یافت. مرمت سایر عناصر معماری ازجمله کوشکها در سال ۱۹۷۹ آغاز شد.
در سال ۱۳۸۷ ادامه ساماندهی کف فرش.تهیه پرونده طرح آسیب شناسی و درمان پوشش سبز گیاهی باغ فین. ساماندهی مجاری آب خروجی حوض‌ها و جوی‌های داخل باغ.مرمت در چوبی گره چینی شده عمارت سر در،آوار برداری و بام‌سازی کوشک صفوی.و ساماندهی راه آب‌های آن به انضمام آواربرداری و بام سازی ضلغ غربی.و همچنین نصب دوربین‌های مداربسته باغ انجام شد.به دنبال تشکیل پرونده ثبت جهانی این اثر.در سال ۱۳۸۹ یونسکو دستور اعمال تغییراتی.در سنگ‌فرش و پیاده‌روهای باغ صادر نمود که این تغییرات انجام شده‌است.
بررسی اجمالی بناهای باغ تاريخی فين
۱: سردرب, ديوار و برج ها
مجموعه باغ فين حدود ۲۵۰۰۰ متر مربع مساحت دارد. که در بدو ورود به اين مجموعه.با ساختمان رفيع سردرب ورودی باغ برخورد می کنيم.اين قسمت از باغ در دوره صفويه بنا گذاشته شده است. اين بنا دارای دو طبقه که طبقه تحتانی.شامل هشتی و دالان ورودی به باغ با اتاقهای جانبی.و طبقه فوقانی شامل سالن وسيع وزيبايی است.که دارای چشم انداز خوبي بر اطراف و از جمله بر باغ دارد.و دارای درهای مشبک و زيبايی است.در اطراف باغ از جمله در طرفين سردر.ديواری به ارتفاع پنج و شش متر و هفت برج ديده می شود.
۲:شترگلوی عباسی
پس از ورود به باغ.و گذشتن از خيابان مصفايی که در وسط آن نهر آب زيبايی. که هميشه آب از فواره های فيروزه ای آن در فوران است. و درختان سرو بسيار زيبايی در دو طرف آن سر بفلک کشيده است. اولين ساختمانی که جلب توجه می کند.شتر گلوی عباسی است.که به دستور شاه عباس بزرگ ساخته شده است .
در جلوی اين بنا حوض وسيعی ديده می شود. و در پشت اين بنا نيز حوضچه ای قرار دارد.که از کف آن آب فوران می کند.اين بنا در دو طبقه و به گونه ای ساخته شده. که از هر طرف باغ می توان به آن وارد شد.در ميان اين ساختمان نيز حوضچه ای است که آب چشمه با طرح جالبی.(موسوم به شتر گلو).در آن فوران می کند. بر روی ديوارها و سقف اين بنا آثار نقاشی دوره صفويه با تصاويری از شکارگاه و شاهزادگان می باشد,اين ساختمان قبلاَِ به صورت سه طبقه و طبقه بالايی آن به صورت کلاه فرنگی بوده است.
باغ فین کاشان
۳:شتر گلوی فتحعلی شاهی
اين بنا که در جنوب باغ واقع است.به دستور فتحعلی شاه ساخته شده. و شامل شتر گلوو صفّه مجاور و دارای دو حياط خلوت در قسمت شرق و غرب آن است.که کف صفّه کلاََ از سنگ مرمر مفروش بوده. و سقف آن به طرز جالبی نقاشی شده است. که هنوز قسمتهايی از آن ديده می شود. کتيبه نستعليق زيبای دور تا دور صفه مجاور حوض.به خط محمد تقی حسينی کاشانی از خوشنويسان معروف اوايل دوره قاجار است.
۴: اندرونی کريمخانی و اتاق شاه نشينی
اين بنا مجموعه مسکونی است. که در جنوب باغ و در مغرب شتر گلوی فتحعلی شاهی قرار دارد. و در سال ۱۱۷۶ قمری به دستور کريم خان زند. و به همت آقا سليم آرانی حاکم وقت کاشان, ساخته شده. و شامل چندين اتاق تو در تو و حياط و باغچه ای کوچک است. که گفته می شود امير کبير به مدت ۴۰ روز در اين ساختمان زندگی کرده است. در مقابل اتاق شاه نشين حوضچه زيبايی ساخته شده است. که دارای منافذ متعدد و منظمی است. که آب چشمه سليمانيه فين به طرز جالبی در آن فوران می کند.
معماری باغ
وجود عناصر آب و درخت که عناصری پویا هستند در کنار ابنیه که عناصر ثابت معماری هستند، هویتی زنده به این اثر فرهنگی و تاریخی بخشیده‌است. باغ فین یکی از مهمترین نمونه باغهای ایرانی است که همچنان زنده و پابرجاست. همچنین این باغ به خوبی روش ایجاد منظر فرهنگی را معرفی می‌کند.
-
عنصر آب
در طراحی باغ فین، آب اساسی ترین عنصر بوده‌است. آب در باغ فین به صورت‌های راکد.(در استخر مقابل کوشک و حوض خانه صفوی)، روان (در جوی‌ها).فورانی (فواره‌ها) و جوششی (ظهور آب از حفره‌های منظم کف حوض.در حوض جوش و حوضخانه صفوی و شترگلوی فتحعلی شاه) حضور دارد. هریک از اشکال گوناگون آب در این باغ، مفهومی خاص را تداعی می‌کند. آب فراوان و جریان آن در جوی‌هایی با کاشی فیروزه‌ای.در محیطی که آب واقعا کمیاب است.و درختانی با سایه گسترده در تضادی بزرگ با کویر خشک و طبیعتی نامهربان است.که در پشت دیوارهای باغ گسترده‌است.
آب جاری در جوی‌ها، استخرها و حوضهای باغ از چشمه سلیمانیه تامین می‌شود. آب این چشمه ابتدا در استخری در پشت باغ جمع می‌شود. اختلاف ارتفاع این استخر نسبت به سطح جوی‌ها، ایجاد فوارههایی را امکان‌پذیر کرده‌است که به روش ثقلی آب را به بالا پرتاب می‌کنند.
آب حوض اصلی از دوازده چشمه داخل آن می‌جوشد که به آن حوض جوش گفته می‌شود. از آن به بعد، آب در جوی‌هایی با کاشی‌های فیروزه‌ای جریان می‌یابد. رنگی که با رنگ خاکی صحراهای اطراف در تضاد است.
-
عنصر درخت
مهمترین گیاهان باغ فین، شامل ۵۷۹ اصله درخت سرو و ۱۱ اصله درخت چنار است. با توجه به قدمت این درختان، به نظر می‌رسد که درخت سایه گستر و همیشه سبز سرو در طراحی باغ نقش کالبدی داشته و کاشت معدود درختان خزان دار چنار موجود در باغ، فقط به منظور افزایش کیفیت بصری صورت گرفته‌است.به نظر می‌رسد که کاربرد درخت سرو در ادبیات فارسی به عنوان نماد زیبایی انسان در این انتخاب بی‌تاثیر نبوده‌است.
اغلب درختان باغ، بین ۱۰۰ تا ۴۷۰ سال سن دارند. طی پانزده سال گذشته و بخصوص بعد از سال ۱۳۸۶، مجموعه‌ای از عوامل موجب بروز فاجعه خشکی و بیماری درختان شد. عواملی همچون مهار فیزیکی غیراصولی، دخالت غیر کارشناسانه، سرمازدگی شدید، عبور سیم و کابل برق و لوله‌گذاری‌های تاسیساتی، ایجاد پیاده‌روهای آهکی و سیمانی و محصور کردن درختان با آن، آبیاری نادرست و غیراصولی، آفت شپشک، نادیده گرفتن دستور غذایی درختان، مشکلات مدیریتی و نادیده گرفتن نظرات کارشناسان موجب گردید تا حداقل ۱۱۲ درخت تاریخی به طور کامل خشک شده و تعداد زیادی هم بین ۳۰ تا ۵۰ درصد آسیب ببینند. مسئولین میراث فرهنگی پایان یافتن «عمر مفید» درختان را دلیل خشک شدن آن‌ها می‌دانند.
ثبت ملی و جهانی
کاشی‌کاری کوشکها
مجموعه باغ فین در سال ۱۹۳۵ میلادی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.[۳۳] کار ثبت جهانی این اثر که از سال ۲۰۰۷ میلادی آغاز شده بود، چندین سال به طول انجامید و سرانجام در زمستان ۱۳۸۹، مرحله اول ثبت این اثر در فهرست میراث جهانی یونسکو به انجام رسید.
موقعیت و کاربرد فعلی
این باغ تاریخی در استان اصفهان و شهرستان کاشان قرار دارد.باغ فین در ۹ کیلومتری مرکز شهر کاشان و در انتهای خیابان امیرکبیر فعلی و روستای فین کوچک قدیم قرار دارد.این باغ در مجاورت چشمه سلیمانیه و بالادست دشتی با شیب ملایم قرار دارد. در حال حاضر بخشی از ابنیه موجود به چای‌خانه و کباب‌خانه اختصاص دارد. دسترسی به باغ فین از طریق خیابان امیرکبیر صورت می‌پذیرد. وسایل نقلیه عمومی از جمله مینی‌بوس از مرکز شهر کاشان این دسترسی را تامین می‌کنند.
موزه ملی کاشان واقع در این باغ از سال ۱۳۸۵ تا سال ۱۳۸۹ تعطیل بوده و در بهمن‌ماه ۱۳۸۹ مجددا دایر شده‌است. امروزه بازدید از بخش‌های گوناگون باغ امکان‌پذیر است. این مجموعه، در کنار میدان نقش‌جهان و کاخ چهلستون، بیشترین بازدید کننده و گردشگر استان اصفهان را به سوی خود جلب می‌نماید.
اطلاعات بازدید از باغ فین کاشان
| آدرس | استان اصفهان- شش کیلومتری جنوب کاشان- انتهای خیابان امیرکبیرفعلی و روستای فین قدیم. |
| نحوه دسترسی | وسایل نقلیه عمومی-تاکسی و مینی‌بوس از مرکز شهر کاشان دسترسی به این باغ را تامین می‌کنند. |
| نام | باغ فین کاشان |
| قدمت | بنای اولیه باغ فین به قبل از اسلام و با تمدن سیلك پیوند خورده است |
| دسترسی با وسایل نقلیه | امکان پذیر است |
| تعطیلات سالانه | ندارد. به جز ایام عزاداری و سوگواری- |
| تعطیلات هفتگی | ندارد |
| بازسازی |
دوره پهلوی و سالهای اخیر
|
| اتفاقات مهم رخ داده | از اتفاقات مهم این باغ به قتل امیرکبیر، صدراعظم ناصرالدین شاه قاجار می توان اشاره کرد. که در حمام موجود در این باغ صورت گرفت. |
| بهترین فصل و زمان بازدید | بهار و تابستان- ایام ماه مبارک رمضان: ۹ صبح تا ۱۶:۳۰ بعدازظهر |
| مدت زمان بازدید | حدودا یک ساعت و نیم |
| دیدنی های باغ | ساختمان دو طبقه صوفه شاه عباسی-استخر – نقاشیهای رنگی دوران صفویه-کتیبه صوفه از سنگ مرمر- کتیبه های گچی با دست نوشته های نستعلیق |
| ثبت جهانی | در سالهای اخیر به ثبت جهانی یونسکو نیز رسیده‌است |
| ثبت ملی | ۱۵ آذر ۱۳۱۴ با شمارهٔ ثبت ۲۳۸ |
| بلیط ورودی | ۳۰۰۰ تومان |
| بلیط اتباع خارجه | ۲۰۰۰۰ تومان |
| شبکه مخابرات -اینترنت | دارد |
| رستوران | دارد |
| بوفه | دارد |
| دستشویی | دارد |
منابع
