بازار تجریش تهران

در پایتخت ایران یعنی تهران، محله‌های قدیمی بسیاری وجود دارد. هرکدام از این محله‌های قدیمی خاطراتی از گذشته در خود جای‌داده‌اند.با بزرگ‌تر شدن شهر تهران و ازدیاد جمعیت، بیشتر این محله‌های قدیمی برای مردم شهر آشناتر شده‌اند.امروز قصد داریم به یکی از محله‌های قدیمی شهر تهران سفری داشته باشیم که در قلب خود بازاری تاریخی را جای‌داده است.تجریش یکی از محله‌های قدیمی شهر تهران هست. بازار تجریش تهران در این منطقه قرار دارد. در این قسمت سعی داریم تا به معرفی این محله قدیمی و بازار تجریش بپردازیم. در این پست راه‌های دسترسی به بازار تاریخی تجریش تهران، تاریخچه کوتاهی از تجریش و بازار تجریش. تزئینات، معماری، اماکن دیدنی نزدیک این بازارچه و اجناسی که در حجره‌های بازار عرضه می‌شود بیان‌شده است.

تاریخچه تجریش درگذر زمان از قلم منوچهر ستوده

منوچهر ستوده در کتاب «جغرافیای تاریخی شمیران» درباره تجریش نوشته است: «منطقه شمیران که روستای تجریش در آن واقع‌شده بود.تا پیش از سال ۱۳۴۵ در محدوده شهر تهران قرار نداشته و به‌صورت روستایی جدا از شهر تهران بوده است.»این منطقه به دلیل کوهپایه‌ای بودن،آب‌وهوای مساعد به‌ویژه در تابستان و مناظر زیبای آن،محل مناسبی برای ییلاق اهالی تهران تلقی می‌شد.جعفر شهری در کتاب «طهران قدیم» این‌گونه آورده است: «درباره پیاده‌روی و عادت مردم کافی است که گفته شود هر عصر و بعدازظهر تابستان، دسته‌های مردمی بودند.که از تهران روانه قلهک و زرگنده و تجریش و دربند و گلابدره و دزاشیب و… شده و چای و چپق و قلیان در آنجاها نوشیده و کشیده، بستنی و شربتی میل می‌کردند.»

دهکده تجریش حدودا به سال ۴۵۵ هجری قمری بازمی‌گردد

قدیمی‌ترین سند در رابطه با دهکده تجریش به حدود سال ۴۵۵ هجری قمری بازمی‌گردد.بنا بر روایتی، تجریش محل مرگ طغرل، پادشاه سلجوقی است.که در ۴۵۵ قمری در دهکده تجریش وفات یافت و جسدش را به ری بردند.اسناد تاریخی نشان می‌دهد که دهکده تجریش در محلی غیر از محدوده کنونی تجریش قرار داشته است.درباره محل قدیمی تجریش گفته‌شده نزدیک پل رومی در جاده شمیران که رو به شمال می‌رویم، طرف راست، روی تپه، باغی بزرگ به نام «گل باوکان» بود.دو دهکده تجریش و دزاشیب سابقاً آنجا بود. از گل باوکان تا دو سنگک امامزاده قاسم هم باغی دیگر به نام «جنت گلشن» بود.

هم‌زمان با پیدا شدن امامزاده صالح (ع) قرن هفتم هجری قمری در اراضی اطراف این باغ‌های گرگ فراوان پیدا شد و اسباب زحمت اهالی شد. اهالی، این اراضی را رها کرده، به حوالی امامزاده روی آوردند و ساختمان ساختند. و تجریش فعلی را به وجود آوردند؛ بنابراین قدمت تجریش کنونی به حدود قرن هفتم و هشتم هجری بازمی‌گردد.

یکی دیگر از دلایل کشش مردم به محله جدید تجریش، وجود رود- دره مقصودبیک بوده است.که منطقه را ازلحاظ دسترسی به آب‌وهوای مطبوع غنی ساخته بود؛ بنابراین اهالی در کنار رود مستقرشده.برای تردد به دو سوی میدان، پلی روی آن احداث کردند که به پل چوبی معروف شد.قبل از رونق میدان، دو طرف سنگلاخ رودخانه بود. اهالی با چوبی روستایی از رودخانه عبور می‌کردند، بنابراین میدان کنونی تا زمان پهلوی اول از محله‌های مسکونی تجریش، امامزاده صالح، بازار و تکیه تجریش تشکیل‌شده بود.در زمان رضاخان، هموار بودن تقریبی زمین در مسیر تهران تا تجریش به‌منظور ایجاد راه و خیابان باعث شد که محدوده تجریش موردتوجه قرارگرفته و به‌تدریج تغییر چهره دهد از زمانی که رضاشاه دربند را منزل تابستانی خود قرارداد، به‌تدریج چهره تجریش نیز تغییر کرد.

ادامه متن ار کتاب جغرافیای تاریخی شمیران نوشته منوچهر ستوده

در ابتدا جاده قدیم شمیران که تا ایستگاه قلهک بیشتر نبود تا میدان قديم تجریش (قدس کنونی) ادامه پیدا کرد.کم‌کم ایستگاه اتوبوس و سواری نیز در آن شکل گرفت.بعدازآن جاده پهلوی (خیابان ولیعصر کنونی)، به‌منظور تسهیل رفت‌وآمد.درباریان به کاخ سعدآباد واقع در دربند، احداث شد.پهلوی اول، پس‌ازآنکه جاده پهلوی را بین شمیران و تهران کشید، بر آن شد که این جاده را به میدان تجریش (میدان قدس کنونی) وصل کند.سپس دستور داد که این پل بزرگ را احداث کنند و میدان سرپل را با ایجاد این پل به وجود آوردند.در سال دوم حکومت پهلوی دوم، سیل عظیمی قسمت جنوبی این پل را ویران و آن را تبدیل به پرتگاه خطرناکی کرد.یکی، دو سال نیز وضع به همین منوال بود تا آنکه دوباره، پل از بین رفته ساخته شد.

پس از سیل تجریش و بازسازی مجدد پل در زمان پهلوی دوم، میدان وسعت گرفت.وسط آن گل‌کاری و باز برای مدت‌ها تفرجگاه شد.بنابراین مردم شهر در تابستان‌ها بیش‌ازپیش به تجریش و دهکده‌های اطراف آن هجوم آوردند.میدان پل تجریش به محل گذران اوقات فراغت شب‌های تابستانی مردم مبدل شد و هجوم جمعیت،رفت‌وآمد را با مشکل روبه‌رو ساخت.به‌تدریج با گسترش شهر تهران به سمت شمال و افزایش ساخت‌وسازها در محدوده میدان تجریش.باغات پیرامون میدان به منازل مسکونی و واحدهای اداری تجاری تغییر یافت.این امر در کنار رواج استفاده از اتومبیل باعث پررنگ‌تر شدن جنبه تجاری و ترافیکی میدان شد.(متن فوق بخشی از کتاب جغرافیای تاریخی شمیران نوشته منوچهر ستوده می باشد.)

تاریخچه کوتاه از بازار تجریش تهران

همان‌طور که قبلاً اشاره شد در زمان قدیم یکی از مناطق ییلاقی شهر تهران بوده.که عشایر آن زمان در فصل‌های بهار و تابستان به این منطقه کوچ می‌کردند.طبق گفته‌های کاسب‌های قدیمی این بازار قدمتی ۱۵۰ ساله دارد.میوه‌فروشی، چلنگری، قصابی، قهوه‌خانه، عطاری و بقالی بیشتر حرفه کسبه آن زمان بازارچه تهران بود.

اطلاعاتی در مورد ساختار بازار تجریش تهران

حدود ۵۰ سال پیش تمام حجره‌های این بازارچه به‌صورت غرفه بود. غرفه‌هایی روباز و بدون سقفب بودند.در آن زمان به دلیل روباز بودن بازارچه تجریش در فصل زمستان به دلیل بارش سنگین برف تعطیل می‌شد. همان‌طور که در بخش قبلی اشاره شد حجره‌های آن زمان غرفه غرفه بوده و بدون سقف؛ که مشکلاتی برای کسبه ان زمان در فصل‌های پاییز و زمستان ایجاد می‌کرد.باگذشت زمان و بیشتر شدن حجره‌های بازار کاسب‌ها تصمیم گرفتندکه برای بازار سقفی ایجاد کنند.سقفی از چوب تهیه کردند و با استفاده از تبر چوبی و خشت و گل سقفی به شکل شیروانی برای حجره‌های خود ایجاد کردند.در سال ۱۳۵۲ کسبه بازار به‌منظور مرمت و مقاوم‌سازی بازارچه سقف‌های آهنی و یکپارچه جایگزین سقف‌های چوبی کردند.چند سال پیش مجدداً شهرداری تهران این سقف‌ها را مرمت کرد و کتیبه‌هایی به شکل سنتی در بالای مغازه‌ها حک‌شده است.که زیبایی خاصی به بازارچه افزوده است.

مشخصات حجره های بازار تجریش تهران

بازار تاریخی تجریش تهران تا ۷۰۰ متر برآورد شده است. این بازارچه ۱۵۰ ساله حدوداً بیش از ۴۰۰ باب مغازه با متراژهای بین ۱۲ تا ۴۰ متری در آن وجود دارد. بیشتر کسبه‌های بازارچه خرده‌فروش هستند. این حجره‌ها باحال و هوای قدیمی هر گردشگری را به خود جذب می‌کنند. کاشی کاری‌های سر درب مغازه‌ها که نشان‌دهنده نام مغازه‌ها هستند جلوه خاصی را به بازار بخشیده است.

اگر اندک زمانی در بازار تجریش تهران قدم بزنیم حتماچند توریست خارجی هم خواهیم دید.بازار گردی هم لذت خرید دارد هم لذت تماشا. علی‌الخصوص برای توریست‌های خارجی که از ایران دیدن می‌کنند.با گردش در بازارهای قدیمی ایران هم می‌توانند با بناهای قدیمی و تاریخی ایران آشنا شوند، هم با فرهنگ و تمدن ایرانی و هم اقدام به خرید سوغاتی می‌کنند. تا یادگاری از کشور عزیزمان به همراه داشته باشند. انواع کالاهایی که امروزه فروخته می‌شود.شامل انواع ظروف مسی، عروسک، پارچه، لباس، تسبیح، کتاب دعا، کیف و کفش، سی دی کارتون‌های روز دنیا، ترشیجات، صنایع‌دستی و تابلو می‌باشد.

اماکن دیدنی نزدیک بازار تجریش تهران

از اماکن زیارتی اطراف بازارچه می‌توان به امامزاده صالح، حسینیه تجریش و مسجد صاحب‌الزمان اشاره کرد.در نیمه شرقی بازارچه تجریش، مسجد صاحب‌الزمان قرار دارد.امامزاده صالح تجریش در کنار حسینیه تجریش واقع‌شده است.نمای بیرونی این حسینیه از سمت پایانه اتوبوس‌رانی قابل‌مشاهده است.در انتهای این بازارچه به یک دوراهی می‌رسیم.یکی از راه‌ها به سمت امامزاده صالح می‌رود که در این مسیر تسبیح و خرما توسط دست‌فروشان فروخته می‌شود که نیاز زائران را برای ادای نذری فراهم می‌کند.مسیر دیگر مارا به سمت تکیه تجریش هدایت می‌کند.تکیه‌ای با قدمت ۲۲۰ ساله و میراثی از زمان قاجار.

چگونه به بازار تجریش تهران برویم

آدرس: استان تهران- تهران- محله تجریش- بازار تجریش

برای رسیدن به بازار تجریش گزینه‌های متفاوتی پیش روی شماست که در این قسمت این موارد را باهم بررسی می‌کنیم.

۱-وسایل حمل‌ونقل عمومی

برای رسیدن به بازار تجریش باید خود را به میدان آن برسانید. برای این کار هم می‌توانید از مترو، اتوبوس‌های خط بی آر تی و هم تاکسی استفاده کنید.

مترو: ایستگاه انتهایی خط تجریش- کهریزک (خط قرمز یا خط یک مترو)، ایستگاه تجریش است که عمیق‌ترین ایستگاه مترو تهران نیز به شمار می‌رود.به این ایستگاه که رسیدید باید از چهار پله‌برقی بالا بیایید تا به سطح زمین برسید.بنابراین اگر مشکل مفصل زانو دارید بهتر است یا از آسانسور استفاده کنید.یا به‌طورکلی سوار مترو نشوید و با اتوبوس و تاکسی خود را به تجریش برسانید. 

خط اتوبوس ۱BRT: ایستگاه انتهایی اتوبوس خط هفت بی آر تی راه‌آهن- تجریش نیز در انتهای میدان ولیعصر و نزدیکی میدان و بازار تجریش توقف می‌کند.خط اتوبوس دوم: خط اتوبوس رسالت- قدس نیز در میدان قدس در انتهای خیابان شریعتی و نزدیکی میدان تجریش توقف دارد.و می‌تواند گزینه انتخابی خوبی برای رسیدن به بازار تجریش به‌حساب آید.

تاکسی: از بسیاری از نقاط تهران به میدان تجریش و میدان قدس تاکسی مستقیم وجود دارد.شما می‌توانید با استفاده از آن‌ها نیز خود را به بازار تجریش برسانید.

۳-خودروی شخصی

با وسیله نقلیه شخصی هم می‌توان به بازار تجریش می‌توان رفت.ابتدا به میدان قدس یا همان میدان تجریش می‌رویم.رسیدن به میدان تجریش از سمت خیابان ولیعصر، محله زعفرانیه و نیاوران امکان‌پذیر است.از طرفی مسیر خیابان شریعتی نیز در انتها به میدان قدس می‌رسد که فاصله کمی با میدان تجریش دارد.تنها مشکل استفاده از ماشین شخصی، پارکینگ و ترافیک تجریش است.البته در سال‌های اخیر چند پارکینگ در نزدیکی بازار و میدان تجریش ایجادشده است.اما با توجه به حجم ماشین‌های ورودی به این محله، این تعداد به نظر کم می‌رسد.

ورودی‌های بازار تجریش تهران

این بازار، به‌غیراز مسیر اصلی خود از سمت پاساژهای اطراف مانند پاساژ قائم به بیرون و داخل دسترسی دارد.همچنین یک قسمت از این بازار به سمت امامزاده صالح و حسینیه کناری آن باز می‌شود.

ساعت‌های دسترسی به بازار تجریش تهران

به‌مانند بعضی از جاذبه‌های تاریخی یا موزه‌ها نمی‌توان ساعت خاصی را برای بازار تجریش تعیین کرد.اما در ساعت‌های ابتدایی روز این بازار به نسبت خلوت است و هر چه به وسط روز نزدیک‌تر می‌شویم مغازه‌های بیشتری باز می‌شود.البته نانوایی‌ها در ساعت ابتدایی روز کار و فعالیت خود را آغاز می‌کنند.همچنین اگر می‌خواهید میوه و سبزی تازه‌تری تهیه کنید بهتر است ساعت‌های ابتدایی روز به این محل مراجعه کنید.