برج باراجین در شهر قزوین

میل پاراچین مربوط به سدهٔ ۴ و ۵ ه. ق. است و در شهرستان قزوین، روستای اقبال واقع شده. به همین دلیل برج باراجین یکی از اماکن تاریخی قزوین نیز به شمار می رود. در مجموع بنای برج بارجین از نظر تناسب، اثری جالب توجه است. و چنان می‌نماید که از پایین به بالا، رفته رفته از قطر بنا کاسته می‌شود. این برج را می‌توان از آثار قرن ۴ یا ۵ هجری قمری به شمار آورد. برج باراجین بر روى سکویى هشت ضلعى که حدود یک متر از کف زمین ارتفاع دارد، بنا شده است. رج اوّل سنگ چینِ سکوى مزبور با سنگ‏هاى صاف و تراش دار چهارگوش بنا شده است. این تنها قسمت از بناى برج است که از سنگ‏هاى تراش دار در بناى آن استفاده شده. طول هر یک از ضلع‏هاى هشت ضلعى، ۷۰/۳ متر است. در روى این سکوى هشت ضلعى، نقشه اصلى برج اجرا شده است.

نقشه برج عبارت است از: هشت نیم ستون مدور که بر گرداگرد بدنه مدور اصلى برج، با فاصله ‏هاى منظم کار گذاشته شده‏ اند. فاصله میان این نیم ستون‏ها ۷۰ سانتى متر،می باشد. محیط نیم ستون‏هاى مدور ۸۵/۱ متر و برجستگی‏هاى میان آن تا بدنه برج، ۶۰ سانتى متر است. طرح برج به شکل ۸ نیم ستون مدور است و در فواصل منظم، دور تا دور بدنه اصلی برج اضافه شده‌اند. ارتفاع این نیم ستون‌ها نزدیک به ۶ متر است. حدود ۱ متر به بالای برج مانده، یک ردیف سنگ خارا که با دقت خاصی تراشیده شده. دور تا دور برج را فرا گرفته و حدود ۱۰ سانتیمتر لبه آن، از بدنه برج بیرون آمده است. این برج ۱ ورودی دارد. داخل برج طرح مشخصی نداشته و احتمالاً به دلیل حفاری‌های مکرر، شکل خود را از دست داده است.

سایر مشخصات معماری برج باراجین

 در روى این سکوى هشت ضلعى، نقشه اصلى برج بارجین اجرا شده است. نقشه برج عبارت است از: هشت نیم ستون مدور که بر گرداگرد بدنه مدور اصلى برج، با فاصله‏ هاى منظم کار گذاشته شده‏ اند. فاصله میان این نیم ستون‏ها ۷۰ سانتى متر، محیط نیم ستون‏هاى مدور ۸۵/۱ متر و برجستگى‏هاى میان آن تا بدنه برج، ۶۰ سانتى متر است. فاصله میان بدنه اصلى برج تا لبه سکوى هشت ضلعى ۲۰/۲ متر و فاصله بیش‏تر برجستگى نیم ستون‏ها تا لبه سکو، ۶۰/۱ متر و محیط پایین برج باراجین ۱۷ متر است.

بلندى نیم ستون‏ ها به اندازه نیمى از ارتفاع اصلى برج است و نیم ستون‏ها در آنجا قطع شده‏ اند. با توجه به مصالح خشتى که در ساختن بنا به کار برده شده ‏اند، انتخاب چنین نگهدارنده‏ هایى حاکى از ذوق سلیم و مبتکرانه معمار بوده است. ارتفاع نیم ستون‏هاى مذکور نزدیک به ۶ متر است. از محلّى که ستون‏ها پایان یافته ‏اند، بدنه اصلى برج به ارتفاعى برابر با ارتفاع قسمت اوّل بالا می‏رود.

مصالح به کار رفته در برج باراجین

حدود یک متر به نوک برج مانده، یک دوره سنگ خاراى تراش دار که با دقّت خاصّى تراش داده شده، دور تا دور برج قرار گرفته است، به نحوى که حدود ۱۰ سانتى متر از لبه آن از بدنه برج بیرون زده است. بر روى این لبه سنگى، شش رج آجر قرمز رنگ با آجرهایى به ابعاد ۵×۲۶×۲۶ سانتى متر چیده شده است. سپس روى رج آخر با سنگ قلوه و سنگ لاشه با ابعاد کوچک‏ترى از بدنه برج، دیوار برج حدود ۳۰ سانتى متر بالا برده شده است. بار دیگر، بر روى این قسمت، دو رج آجر چیده‏اند و سپس آخرین قسمت بالاى برج با استفاده از سنگ‏هاى لاشه و ملاط به ارتفاع نیم متر بنا شده است. مصالح عمده ‏اى که در ساختن این برج به کار برده شده‏ اند، چیزى جز سنگ قلوه و سنگ لاشه و ملاط سخت و محکم گچ نیست.

در سمت چپ درِ ورودى برج ـ حد فاصل میان نیم ستون‏ها ـ آجرهاى قرمز رنگ را روى بدنه برج قرار داده ‏اند و سپس روى آن را لایه ضخیمى از گچ کشیده‏ اند. بر روى این لایه، به کمک آجرهاى لعاب دارد رنگى که قسمت نره آن‏ها لعاب داده شده است، طرح‏هاى تزئینى هندسى اجرا شده است. در مجموع، بناى برج باراجین از نظر تناسب، اثرى جالب توجّه است و چنان می نماید که از پایین به بالا، رفته رفته از قطر بنا کاسته می شود.