هورا تور
به شهر زنجان خوش آمدید.بازار زنجان بزرگترین بازار سرپوشیده ایران محلی مناسب برای دیدن تاریخ، معماری و فرهنگ و هنر ایرانیان قدیم، برای گردشگران می باشد. تاریخ ساخت این مجموعه بازار به زمان قاجار بازمی گردد.سرای های بسیاری درحین ساخت و بعد از ساخت بازار زنجان صورت گرفته است.در این پست به معرفی سرای حاج ابراهیم (بورکچولر) در بازار بزرگ زنجان پرداخته ایم.این سرا در بازار بالا قرار دارد. اما قبل از معرفی سرای حاج ابراهیم (بورکچولر) ابتدا تعریفی از سراهای بازار های سنتی شده. سپس نام سرا ها و کاوانسراهای بازار بزرگ زنجان آورده شده است.این دالان از سمت داخلی ظاهری آراسته دارد. چرا که این محل در سال ۱۳۸۲ از طریق سازمان میراث فرهنگی استان مرمت و بازسازی شده است.
سرای حاج ابراهیم (بورکچولر) بازار زنجان
تعریفی از سراها و کاروانسراها
سراها همانند پاساژهای امروزی بر ظرفیت تجاری راسته‌ها می‌افزایند.این مکان‌ها درگذشته کسب‌وکار تخصصی انجام می‌دادند.البته امروزه برخی از این سراها و کاروانسراها نیز به کارهای تخصصی مانند خریدوفروش فرش، پارچه و… مشغول بوده‌اند. درگذشته توسعه بازار اصلی یک شهر هم در جهت طول و محور راسته‌ها و هم به‌صورت تعدادی سرا در پشت راست اصلی و گاه در کنار گذرگاه فرعی صورت می‌گرفت.سرا به‌طورکلی شامل یک حیاط میانی است.که حجره‌های به‌هم‌پیوسته گرد آن را فراگرفته‌اند.تفاوت سراها بیشتر در شکل زمین، تعداد طبقات و نوع ایران و رواق و راهروهاست.در داخل و اطراف بازار بزرگ زنجان حدوداً ۲۰ سرا و کاروانسرا وجود دارد.که در سایت هوراتور تک‌تک آنها معرفی‌شده‌اند.
سرای حاج ابراهیم (بورکچولر) بازار زنجان
سرای حاج ابراهیم (بورکچولر)
این سرا در بازار بالا واقع شده دارای ۳۶ حجره و مغازه می باشد.که از نظر مالکیت وقفی است. به سرای حاج ابراهیم تیمچه ابراهیم یا بورکچولر(کلاهدوزان) نیز می گویند. در بازار زنجان سه تیمچه وجود دارد که مهمترین آنها تیمچه حاج ابراهیم است. کار بندی پوشش سقف آن بسیار شبیه کاریندی چارسوق بزرگ گنجعلی خان کرمان می باشد.
چرا به سرای حاج ابراهیم (بورکچور) می گویند
در زبان ترکی زنجان (بورک) به معنای (کلاه) است. بورکچولر نیز به (حرفه کلاه دوزی) اشاره دارد. در زمان قدیم زیر زمینی در این سرا بوده که در آن کلاه دوزی می کردند. و حجرهای کنونی آن محل استراحت کاروانیان بوده است.
کسب و کار امروز در سرای حاج ابراهیم (بورکچور)
اکثریت حرفه کسبه در آن فرش فروشی ، عطاری و لوازم خانگی میباشد. اکثر فرش های بافته شده در روستاها و کارگاه های فرش بافی استان و حتی شهرستان بیجار (کردستان) در سراهای معماری سرای حاج ابراهیم (بورکچولر) و سرای بهجت دادو ستد می شوند. این سرا یکی از اماکن دیدنی و تاریخی زنجان می باشد.
حجره ها و مغازه های سرای حاج ابراهیم (بورکچولر)
معماری سرای حاج ابراهیم (بورکچولر)
سرای کلاه دوزان را در واقع آن را باید دالان کلاه دوزان(بورکچولر) نامید. زیرا این محل هیچ یک از عناصر مربوط و کاروانسرا را ندارد. اما برعکس محل بسیار مناسبی را برای تولید و ارائه کالا عرضه نموده است. بنابراین کاربرد کلمه دالان مناسب تر از اطلاق كلمه کاروانسرا به محل است. بهر تقدیر این دالان از اوایل راسته بزازها با یک درب جداکننده منشعب و این دالان به محوطه دایره این شکل زیبایی منتهی می شود. این سقف را گنبد بزرگ زیبایی پوشانیده و دریچه های ۵ ضلعی نور زیر این گنبد خانه را تامین می نماید. تعدادی از این نورگیرها بعد ها با آجر کیپ شده اند.
رسمی بندی آجری آجرکاری خفته راسته (پره) ۴۵ درجه و ۹۰ درجه و فراخ بودن قوس گنبد زیبایی این صحنه را به شدت افزایش داده است. سمت راست این محوطه به طرف راسته صباغ ها(رنگرزان) جدا می گردد سقف هر دو قسمت قسمت دالان شمالی و شرقی تویزه و قوس تویزه ها چهار بخش انتخاب و اجرا شده است. در دالان دو حیاط یکی در دالان شمالی و دیگری در وسط دالان شرقی قرار دارد. دالان (سرا) کلاه دوزان (سرای حاج ابراهیم) فاقد عناصر وابسته است.
سرای حاج ابراهیم (بورکچولر) بازار زنجان
نام سراها و کاروانسراهای مهم بازار زنجان
در این قسمت مهمترین سراهای این بخش نام برده می شود. ۱-سرای حاج علی قلی. ۲-سرای حاج کربلایی علی. ۳-سرای ناصریه، ۴-سرای بهجت. ۵-سرای مشهدی علی. ۶-سرای حاج شعبان ۷-سرای حاج شامی بالا و ۸-سرای حاج شامی پایین ۹-سرای دخان. ۱۰-سرای گیلک.۱۱-سرای روغنی. ۱۲-سرای شاپوری. ۱۳-سرای تیرچیلر (انگورانی). ۱۴٫-یوسفعلی پناهی. بحرینی ۱۵٫-سرای قجر رضا از سراها و کاوانسراهای مهم بازار بزرگ زنجان می باشند.
سخنی با خواننده عزیز
مطالب مربوط به این پست برگرفته از کتاب (کتاب مجموعه بازار بزرگ زنجان.زمینه‌ها و سیر تحولات فرهنگی، تاریخی، اجتماعی. مؤثر بر شکل‌گیری آن. نویسنده مؤلف: علی نوراللهی) میباشد. توصیه می‌شود برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد اماکن دیدنی و تاریخی بازار زنجان این کتاب را مطالعه فرمایید.
امیدواریم مطالب مندرج شده در این پست برای شما مفید واقع‌شده باشد.هرچند که در دنیای مجازی نمی‌توان حس و حال بازدید واقعی را ایجاد کرد.در پایان از شما خواننده عزیز خواهشمندیم. اگر در مورد این پست و یا سایر مطالب سایت.اطلاعات تکمیلی اعم از عکس یا فیلم یا اطلاعات جدید به‌صورت متنی و غیره. دارید لطفاً با گروه هورا تور در میان بگذارید. تا بتوانیم اطلاعات جامع‌تری در اختیار خوانندگان گرامی قرار دهیم. از اینکه سایت هورا تور را انتخاب کردید ممنون هستیم.
استان زنجان دارای جاذبه های گردشگری و تاریخی بسیاری است. گنبد تاریخی سلطانیه بزرگترین گنبد آجری جهان در این استان و در شهر سلطانیه قرار دارد. شهر زنجان از قدیمی‌ترین شهرهای ایران هست.بزرگترین و طولانی‌ترین بازارسرپوشیده ایران. در دل این شهر تاریخی جای گرفته. مسجد جامع زنجان (مسجد سید) و مسجد چهل ستون و مسجد سید فتح‌الله زنجان نیز در نزدیکی این سرا قرار دارد. در این شهر اماکن دیدنی تاریخی و گردشگری دیگری نیز وجود دارد. همانند رختشوی‌خانه زنجان. حمام‌های قدیمی. مساجد قدیمی، کاروانسراها همانند کاروانسرای ملک، سرای حاج علی قلی وموزه مردان نمکی وغیره.
گردآوری اطلاعات: سایت هوراتور www.horatour.ir
منابع :
کتاب مجموعه بازار بزرگ زنجان – نویسنده و مولف : علی نور اللهی
تشکر فراوان از زحمات و مشاوره‌های بی‌دریغ جناب آقای محمد علویون. از کسبه‌های قدیمی و معتمد بازار زنجان
