خانه بروجردیها در کاشان

خانه تاریخی بروجردی که در محل قدیمی سلطان امیر احمد کاشان قرار دارد. فعلاً محل اداره میراث  فرهنگی کاشان میباشد.؛  نمونه یکی ازخانه ها مسکونی دوره قاجاریه است. که درسال ۱۲۸۰ هجری قمری. توسط یکی از بزرگان معروف کاشان به نام حاج سید حسین نطنزی ساخته شده. لکن بعضی از تزیینات بدنه داخلی هشتی ورودی آن در سال ۱۲۹۵ هجری قمری. انجام گرفته است. خانه تاریخی بروجردی ها به طور کلی شامل دو بخش بیرونی و اندرونی است. درست در سردر اصلی و هشتی ورودی بین این دوبخش مشترک می باشد. پنجره های مشبکی گچی داخل اطاق بزرگ از چنان نازکی و ظرافتی برخوردار است.

که با پارچه توری شباهت پیداکرده است. معمار طراح و سازنده خانه بروجردی. یکی از معمارهای چیره دست کاشان به نام استاد علی مریم بوده است. که خانه تاریخی طباطبایی ( در نزدیکی خانه بروجردی ).  و تیمچه امین الدوله (در بازار میانچال کاشان ). نیز از دیگر آثار این معماری هنرمند کاشانی است.

این خانه متناسب با خصوصیات اقلیمی و شرایط جوی منطقه کویری کاشان طراحی و ساخته شده. خصوصاً اینکه درگرمای شدید تابستان با استفاده از بادگیرهایی که در بالای بام احداث شده. هوای خنک و بسیار مطبوعی به صورت طبیعی و دایمی در زیر زمین ها جریان دارد.

سازنده خانه بروجردیها اهل کاشان بوده یا بروجرد؟

بر خلاف تصور عامه، این خانه به اهالی بروجرد متعلق نبوده بلکه چون مراودات تجاری این بازرگان نطنزی الاصل کاشانی (حاج سید حسن نطنزی) بیشتر با تجار شهر بروجرد انجام می شده، لذا کاشانی ها به ایشان بروجردی می گفته اند! به همین مناسبت، محل سکونت ایشان هم به خانه بروجردی شهرت یافته است.

مشخصات کلی خانه بروجردیها در کاشان

*مساحت ۱۷۰۰مترمربع – زیربنا۱۰۰۰مترمربع

*دوطبقه ودربعضی قسمتها مثل قسمت جنوبی که باسرداب دارای ۳طبقه است.

*دارای یک حیاط با ابعاد۲۰در۳۰

*دارای ۳ورودی درشمال(ورودی اصلی)،غرب(مخصوص مراسم مذهبی وغیره) وجنوب(برای خواص)-ایوان های سرپوشیده دراطراف حیاط.

*جلوخان درفضای هشتی که دارای ۶عددسکو برای انتظارمراجعین می باشد.این سکوها پاخوری نام دارد.

معماری داخلی خانه بروجردی ها در کاشان

اندرونی خانه بروجردی خود شامل دو قسمت است :

۱ – قسمت جنوبی خانه تاریخی بروجردیها که دارای یک حیاط مرکزی و تالار بزرگ پذیرایی مزین به آیینه کاری است و در دو طرف تالار بالا خانه هایی ساخته شده که رو به داخل تالار باز می شوند. ضمناً در اطرف تالار بزرگ اطاق های گوشواره بنا شده است. کلیه درهای این بخش از عمارت با استفاده از روش قواره کاری ساخته شده و در آنها از شیشه الوان استفاده شده است. اطاق های سرتاسر ضلع غربی این قسمت از اندرونی با قسمت شرقی حیاط بیرون فصل مشترک دارند .

 ۲- قسمت شمالی که عبارت است از یک حیاط خلوت و اطاق پنج دری ساده و صندوق خانه و اطاق نشیمن و یک سرداب بزرگ که این سرداب در حقیقت طبقه تحتانی تالار بزرگ قسمت جنوبی اندرونی است این قسمت در مالکیت یکی از باقیماندگان مرحوم بروجردی است و خریداری کل محموعه دردستور کار سازمان میراث فرهنگی کشور قراردارد به طور کلی خانه بروجردی از نظر طرح و معماری و قدمت و تزیینات نقاشی و گچبری جزنفیس ترین آثار تاریخی می باشد . قسمت بیرونی آن در سال ۱۳۵۳ توسط دولت خریداری و طی شماره ۱۰۸۲ در فهرست آثار ملی کشوریه ثبت رسیده است .

بازسازی خانه بروجردی ها

تاکنون مرمت قسمت های مختلف و استحکام بخشیدن به قسمت های عمده خانه و تثبیت نقاشی ها به وسیله کارشناسان و استادکاران اداره میراث فرهنگی کاشان انجام و بعضی از الحاقات و تغییرات اصولی که در طول سال ها در این بنای ارزشمند صورت گرفته بود به صورت اولیه بازسازی شده است و در حال حاضر نیز مرمت و باز سازی تزیینات بی نظیر آن دردست انجام می باشد و کارگاه های زری بافی و مخمل بافی که بنا به ضرورت در این خانه راه اندازی شده است تقریباً به محمل کارگاه هنرهای سانتی  میراث فرهنگی کاشان که در این بنای قدیمی در کنار برج و باروی عصر سلجوقی کاشان ، در خیابان ملا فتح ا… آماده است انتقال خواهیم یافت.

نقاشی های خانه بروجردی ها 

نقاشی های خانه بروجردی زیر نظر دوهنرمند بزرگ و نامدار نقاشی ایران در دوره قاجاریه یعنی مرحوم میرزا ابوالحسن غفاری کاشانی ملقب به صنیع الملک ، بنیانگذار اولین مدرسه نقاشی در ایران برارزاده اش مرحوم میرزا محمد خان غفای کاشانی (کمال الملک ) ترسیم طرح های گچبری خانه نیز با نظارت این دو استاد بزرگ تهیه شده و به انجام رسیده است

معماری قسمت بیرونی خانه بروجردیها در کاشان

قسمت بیرونی خانه بروجردیها در کاشان در حقیقت همان عمارت  و حیاطی است که فعلا مورد بازدید علاقه مندان قرار می گیرد و متشکل از راهروی ورودی حیاط مرکزی تالار سر پوشیده و نور گیر فوقانی آن ، ایوان جنوبی ، اطاق های تابستانی و حیاط های خلوت بین اطاق ها و بالاخانه ها می باشد.

بادگیرها و زیرزمین (سرداب) ها، اطاق پنج دری زمستانی که بدنه داخلی آن از گچبری  بسیار ظریفی با طرح گل و مرغ تزیین شده است، اطاق های آفتابگیر زمستانی، بهار خواب های حبهه شمالی، طاری قسمت غربی و سایر فضاها است. تالار بزرگ سرپوشیده و حیاط خلوت دو طرف آن با نقاشی های ظریف و هنرمندانه و گچبری های برجسته و بسیار بدیع زینت یافته و سقف آن ا اطراف داخلی، دارای تقسیم بندی ها هندسی رسمی و بزدی بندی است.

درقسمت فوقانی سرپوشیده در بام ، نورگیر فوق العاده جالبی تعبیه شده است که آن در نوع خود منحصر به فردمی باشد سقف ها و بدنه داخلی سرپوشیده و تالارهای جنین آن با نقاشی ها بدیع و طراحی های گل و مرغ و اسلیمی و شکارگاه و نقوش حیوانات در شیوه های متنوع رنگ و روغن و آبرنگ تزیین شده اند قسمت های از بدنه و به خصوص دیوارهای شمالی حیاط مرکزی در قسمت های فقانی و دیوارها بهار خراب و داخا اطاق پنج دری از گچبری های بسیار ظریف باطرح ها ایرانی و به ویژه گل و مرغ زینت یافته است.

ورودی خانه بروجردیها در کاشان

ورودی اصلی در شمال ساختمان واقع شده و به سبب نحوه اتصالی که میان خانه و کوچه پدید آورده، به شکوه ساختمان افزوده است. دیوارهای آن تا ارتفاع معینی تنها با گچ پوشیده شده و ساده است، اما سقف آن تزییناتی برجسته دارد. در دیوارهای ورودی سکه هایی تعبیه شده که با مقرنس کاری گچی به طاق نمای اصلی سقف متصل می شود. ورودی از طریق در چوبی بزرگی با کنده کاریها و گل میخهای متعدد و دو کوبه، که بر پاشنه سنگی می چرخد، به هشتی راه می یابد. هشتی پس از ورودی اصلی است و گنبدی آراسته که در مرکز آن نورگیری تعبیه شده و از طریق دری مشابه در اصلی، که روبروی آن قرار گرفته، به حیاط راه می یابد.

بیش از نیمی از مساحت زمین به حیاط اختصاص دارد. معبر ورودی حیاط دالانی است غلام نشین، با تزییناتی چندضلعی و هلالی، و راهروی پیچ دار با سقفی که در آن نورگیرهایی تعبیه شده است. در وسط محور طولی حیاط حوض بزرگی با سنگ سیاه تراش خورده و پاشوهایی در اطراف قرار دارد که آب آن از قنات نصرآباد تأمین می شده است. در جانب چپ و راست حوض نیز چهار باغچه به چشم می خورد.

حیاط خانه بروجردیها در کاشان

این بنا حیاطی کشیده دارد. که در دو سر آن دو مجموعه فضائی مهم قرار گرفته اند. و نمای این دو بخش نسبت به دو جبهه دیگر ارتفاع بیشتری دارد. جبهه جنوبی حیاط مهم ترین بخش خانه و مشتمل بر یک تالار بزرگ. پر عظمت و مرتفع به شکل هشت و نیم هشت با اتاق ها و فضاهائی است. که در دو طبقه و دورتادور تالار قرار گرفته اند. در جلوی تالار فضایی وجود دارد. که رابطه بین تالار و ایوان بزرگ مشرف به حیاط است. در دو سوی تین قسمت رابط، دو فضای سرپوشیده وسیع دیگر قرار دارند. که خود واسط اتصال اتاق های کناری مجموعه با یکدیگر شده اند. اغلب فضاهای اصلی این بخش از خانه دارای تزئینات مفصلی هستند.

زمستان نشین خانه بروجردیها

زمستان نشین. در شمال مجاور راهرو ورودی و مشتمل بر یک اتاق. یک شاه نشین پنج در با گچبریهای زیبا و ایوانی وسیع و آفتابگیر است. در قسمت شرق، سه اتاق سه در، در حد فاصل زمستان نشین و تابستان نشین است. که از راهروهایی مشترک به یکدیگر راه می یابند. سقف اتاقها مسطح و فاقد تزیینات است. قسمت غربی زمستان نشین نیز با دو اتاق کوچک به همراه فضایی سرپوشیده. قسمت شمالی و جنوبی بنا را به هم می پیوندد. آشپزخانه وسیع با طاقچه ها و صندوقخانه و انباری. در شمال و سمت راست مجموعه واقع است و از راهروی باریک بدان راه می یابند. 

زیر زمین خانه بروجردیها

از زیرزمین که در زیر سه بخش شمالی و جنوبی و غربی قرار دارد. بیشتر به عنوان سرداب و انبار و فضای خدماتی استفاده می شده است. مجموعه واقع در جبهه شمالی دارای یک تالار پنج دری با شاه نشین است. که محل پذیرایی مهمانان بوده و یک مهتابی در جلوی خود دارد. و بادگیری هم در پشت آن دیده می شود. فضای داخلی تالار دارای تزئینات گچ بری است. دو اتاق سه دری کوچک در دو سوی مهتابی قرار دارند. که در مقایسه با تالار و فضاهای طرفین آن از ارتفاع کمتری برخوردارند. و ترکیب حجمی خاصی را بوجود آورده اند. دو طرف آن دو اتاق بهار خواب قرار دارد. که به علت نور مناسب و گرمای زیاد. بیشتر در زمستانها مورد استفاده قرار می گرفته است.

در قسمت شمال شرقی مطبخ (آشپزخانه) قرار دارد. در قسمت شرقی بنا اتاقها و ایوانهای سرپوشیده به چشم می خورد. که در جلو ایوانها پله هایی جهت رفتن به سردابها ساخته شده است. این سرداب ها در جبهه های مختلف بنا واقع اند. که بوسیله بادگیرهایی هوای آنها خنک و تهویه می شوند.

نحوه دسترسی به خانه بروجردیها

این خانه تاریخی در استان اصفهان و شهر کاشان قرار دارد. آدرس خانه بروجردیها در شهر کاشان- خیابان علوی محله سلطان امیر احمد می باشد.

سخنی با خواننده عزیز